Człowiek od zamierzchłych czasów marzył o długim i zdrowym życiu. Alchemicy przez wieki szukali eliksiru młodości. Bardziej nowoczesnymi metodami posługują się obecnie naukowcy – z niewiele lepszym skutkiem.
Starość i starzenie się – to pojęcia, które nie zostały jeszcze jednoznacznie zdefiniowane, zarówno przez nauki biologiczne jak i społeczne. Pierwsze z tych pojęć traktowane jest jako zjawisko, faza życiowa, drugie natomiast jest procesem
Starość jako etap, stan w życiu człowieka ma charakter statyczny, starzenie się natomiast, traktowane jako proces rozwojowy jest zjawiskiem dynamicznym.
Postępujące zmiany społeczno – ekonomiczne, coraz szybszy postęp techniczno – informatyczny, wzrost stopy życiowej ludności, rozwój i osiągnięcia medycyny, przyczyniają się do wydłużenia życia ludzkiego. Konsekwencją tego jest szybszy wzrost liczby osób w podeszłym wieku, niż liczby osób nowo narodzonych.
O tym, że starość jest nieunikniona wie każdy z nas, starzejemy się wszyscy. Starość
(zależnie od jednostki, od społeczeństwa) przebiega w różny sposób, ma różne oblicza. Starość nie powinna być utożsamiana z chorobą, gdyż jest etapem rozwoju osobniczego następującym po okresie dojrzałości. W przeszłości utożsamiano starzenie się z pojawiającą się i stopniowo postępującą niewydolnością ważną dla życia narządów. Czym jest dokładnie starzenie się? Oznacza ono stopniowe zmniejszenie rezerwy czynnościowej narządów, które zmniejszają możliwość zachowania równowagi wewnątrzustrojowej. Jest to proces ciągły i nieodwracalny. Starzenie się ma duże znaczenie indywidualne i społeczne, ponieważ zbliża człowieka do okresu starości.
Granice starości są bardzo płynne a sam proces starzenia się przebiega etapami. Najpierw jest etap starzenia się społecznego, dopiero później następuje starzenie fizyczne. Starzenie zależy od sposobu i warunków życia. Odmiennie będzie przebiegało u mężczyzn i kobiet, inaczej na wsi i w mieście. Do najczęściej spotykanych zalicza się 4 okresy starości:
Do najważniejszych problemów ludzi starszych można zaliczyć samotność, chorobę, inwalidztwo, życie w ubóstwie, poczucie nieprzydatności. Wszystkie te problemy wskazują na istniejącą marginalizację osób starszych jako zbiorowości, czego przykładem może być stopniowe eliminowanie ich z aktywnego życia zawodowego i społecznego w momencie przekraczania granicy wieku emerytalnego.
Osoby starsze boją się nie tylko chorób i niepełnosprawności, ale także osamotnienia i nietolerancji, gdyż w dzisiejszych czasach panuje „kult młodości”. Wiadomym jest, że wraz z wiekiem człowiek słabnie. Ma to swój negatywny skutek nie tylko dla osoby starzejącej się. Jest to dla niej samej zagrożenie ze względu na osoby i przedmioty ją otaczające, gdyż może ona stać się potencjalną ofiarą napaści, kradzieży, itp. oraz nie radzić sobie z niektórymi czynnościami wymagającymi użycia większej siły.
Proces starzenia się społeczeństw obserwowany jest od ponad ćwierć wieku, polega na systematycznym wzroście udziału ludzi starszych w całej populacji. W literaturze przedmiotu proces starzenia się rozpatrywany jest w trzech głównych aspektach: biologicznym czas biologicznego starzenia się warunkują także (poza genami) warunki zewnętrzne: przyrodnicze, społeczno – ekonomiczne, kulturowe), psychologicznym (starzenie się psychiczne to działanie czasu na osobowość człowieka oraz na jego życie emocjonalne i duchowe) oraz społecznym (stopniowe wycofanie się z życia społeczno – zawodowego).
Starość jest okresem trudnym, człowiek musi zostać do niej odpowiednio przygotowany. Na to, jak jest ten okres przeżywany, mają wpływ różne czynniki zarówno indywidualne, w tym genetyczne, jak i społeczne. Ludzie starsi staja się coraz mniej sprawni, coraz więcej chorują. Rozwój geriatrii i gerontologii przyczyniają się do postępu w działaniach na rzecz poprawy jakości życia w okresie starości. Powszechne przygotowanie się do starości stanowi nowe wyzwanie dla współczesnych społeczeństw. Zasadnicze znaczenie w procesie edukacji dla dobrego przeżywania starości ma motywowanie ludzi do aktywności: tak fizycznej, jak i intelektualnej. TKKF w ramach ogólnokrajowego programu prowadzi Ośrodki Terapii Ruchowej III Wieku, w których osoby starsze mają szanse na aktywizacje psychoruchową. W nich próbuje się zmieniać i dostosowywać ćwiczenia do sprawności i wydolności seniorów.
Rozumiemy, że w miarę przybywania lat potrzeby człowieka się zmieniają, gdyż zmienia się perspektywa życiowa. Z jednej strony ogromnej wagi nabierają banalne sprawy dnia codziennego, z którymi starszy człowiek boryka się z coraz większymi trudnościami na skutek postępującej słabości własnego organizmu, a z drugiej strony ambicje i motywacje, które kierowały zachowaniem i dążeniami w latach wcześniejszych, odchodzą powoli w cień. Pojawia się refleksja dotycząca przeszłości. Coraz częściej myśli się o przyszłości i końcu własnego życia. Pojawiają się smutek i strach.
Największym problemem społecznym ludzi starszych jest samotność. Często człowiek starszy znajduje się w niekorzystnej sytuacji we własnej rodzinie, dlatego też gdański ośrodek organizuje wiele spotkań integracyjnych i aktywizujących.
Zdaniem większości naukowców, homo sapiens został zaprogramowany przez ewolucję na najwyżej 130 lat życia. Nijiro Tokuda, najstarszy Japończyk, przedstawiciel narodu słynącego z długowieczności, wywodzący się z prawdziwej rodziny matuzalemów, zmarł dwa dni po 111. urodzinach.
Na 127 mln mieszkańców Japonii ponad 25,6 tys. ma sto lat lub więcej, a liczba osób, które przeżyły cały wiek, wzrasta we wszystkich zamożnych krajach uprzemysłowionych. Szacuje się, że wśród obecnych trzydziestokilkulatków co ósmy doczeka setnych urodzin, w 2050 r. przeciętna długość życia będzie zaś wynosić stulecie. Fenomen ten ma wiele przyczyn – lepsza opieka lekarska, zdrowa dieta, zlikwidowanie epidemii, klęsk głodowych itp. Badacze wciąż jednak zastanawiają się, dlaczego jedni żyją dłużej niż drudzy i jakie czynniki wpływają na długowieczność.
Od dawna wiadomo, że na razie jedynym skutecznym sposobem przedłużania życia jest ograniczenie ilości spożywanych kalorii, na skutek, czego zwalnia metabolizm. Mitochondria, te „komórkowe elektrownie”, wytwarzają mniej szkodliwych wolnych rodników tlenowych, spada temperatura we wnętrzu organizmu, który w następstwie zużywa mniej energii. Głodzone myszy i szczury żyły do 30% dłużej, nawet kiedy zredukowano pożywienie zwierzętom już w średnim wieku.
Ograniczenie kalorii powstrzymywało też rozwój nowotworów w organizmach gryzoni. Ostatnie badania wskazują jednak, że skuteczne jest nie tylko ograniczanie kalorii, lecz także odpowiedni dobór diety. Wiele produktów spożywczych powstaje przy udziale drożdży. Drożdże najwyraźniej w specyficzny i negatywny sposób oddziałują na przemianę materii. Czyżby pragnący dłużej radować się tym światem powinni wystrzegać się drożdżowych placków?
Regularna aktywność ruchowa i higieniczny tryb życia – to zasady, którymi powinien się kierować każdy starszy człowiek. Taki harmonijny styl życia, zapewnia ludziom dobry stan zdrowia zarówno fizycznego, jaki i psychicznego oraz społecznego. Im człowiek jest starszy, tym większy wpływ na jego jakość jego życia, czyli sprawność, wydolność, a co się wiąże z samodzielnością i niezależnością, mają regularne specjalistyczne ćwiczenia fizyczne(kinezygerontoprofilaktyka).